Με μόλις ένας μήνας να μένει για την μοιραία απόφαση της 23ης Ιουνίου 2016, να μείνει ή να φύγει, αυτό είναι το ερώτημα –μετά από τέσσερα χρόνια σκέψης για το ζήτημα από την κυβέρνηση του πρωθυπουργού David Cameron.

Τουλάχιστον το ερώτημα έχει εξεταστεί διεξοδικά και έχει μεταδοθεί σε όλες του τις διαστάσεις, σε τέτοιο βαθμό ώστε να αρκεί εδώ να προσπαθήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε τι έχουμε μάθει.

1. Ο Cameron ξεκίνησε προτείνοντας μια εγκυκλοπαιδική έρευνα για στοιχεία που να δείχνουν ποιες αρμοδιότητες της ΕΕ θα ήταν καλύτερα να επαναπατριστούν σε εθνικό επίπεδο. "Καμία", ήταν η απάντηση, διότι οι περισσότερες από τις αρμοδιότητες της ΕΕ είναι κατανεμημένες μεταξύ των κρατών-μελών, με μία κατανομή που φαίνεται συνολικά αρκετά λογική. Υπάρχει κάποια "περικοπή" των λεπτομερών ρυθμίσεων που πρέπει να γίνει (να μειωθεί η γραφειοκρατία) και η Κομισιόν του Juncker συμφωνεί.

2. Το περιθώριο για περαιτέρω εξαιρέσεις και άλλες ειδικές συμφωνίες για το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν πολύ περιορισμένες εξαιτίας της έκτασης των ειδικών συμφωνιών που έχει ήδη συνάψει (ευρώ, Σένγκεν, επιστροφή από τον προϋπολογισμό). Σε στρατηγικό επίπεδο, το Ηνωμένο Βασίλειο συμμετέχει σε ό,τι του αρέσει (την ενιαία αγορά, την εξωτερική πολιτική και τις συζητήσεις για τις βασικές πολιτικές κατευθύνσεις) και έξω από ό,τι δεν του αρέσει (απολαμβάνοντας το "καλύτερο και από τους δύο κόσμους").

3. Ο συνδυασμός αυτών των δύο πρώτων σημείων, σήμαινε ότι η ονομαζόμενη επαναδιαπραγμάτευση της θέσης της Βρετανίας στην ΕΕ, ήταν βέβαιο πως θα είναι μια περιθωριακή υπόθεση, όπως φάνηκε στη συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Φεβρουάριο του 2016.

4. Ωστόσο, ένα ζήτημα στην ατζέντα του Cameron ανέκυψε ως ένα σημαντικό σημείο ανάφλεξης, και είναι η μετανάστευση από το εσωτερικό της ΕΕ, όπου υπάρχουν ισχυρές πιέσεις εντός του Ηνωμένου Βασιλείου για τον περιορισμό της μετανάστευσης από οπουδήποτε από την ΕΕ, η οποία έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια για δύο λόγους: πρώτον, λόγω της διεύρυνσης το 2004 και το 2007, και δεύτερον, λόγω του καθεστώτος της βρετανικής οικονομίας, η οποία είναι πιο κοντά στην πλήρη απασχόληση από ό,μτι πολλές άλλες οικονομίες της ΕΕ. Τουλάχιστον εδώ υπάρχει ένα πραγματικό επιχείρημα, με την μετανάστευση να οδηγεί υψηλότερα τις τιμές των κατοικιών και να πιέζει κάποιες δημόσιες υπηρεσίες. Από την άλλη πλευρά, η πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας χρειάζεται στα αλήθεια τόσο για τους χαμηλής εξειδίκευσης εργαζόμενους (στη γεωργία, στις κατασκευές, στην οικιακή βοήθεια) και για τους ειδικευμένους (στο City και στους "δημιουργικούς" τομείς των υπηρεσιών), χωρίς τους οποίους η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου θα οδηγούνταν ξανά σε στασιμότητα. Αλλά κάποιες βασικές υπαναχωρήσεις σχετικά με την ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων αποδείχθηκε ότι είναι η κόκκινη γραμμή που τα άλλα κράτη-μέλη δεν είναι πρόθυμα να περάσουν. Και ως αποτέλεσμα, η έκβαση της διαπραγμάτευσης περιλάμβανε κάποιους περιορισμούς μόνο σε ορισμένα δευτερεύουσες, μη ανταποδοτικές κοινωνικές παροχές για τους μετανάστες εργαζόμενους.

5. Τα μέλη του στρατοπέδου υπέρ της αποχώρησης από την πλευρά τους, έχουν αποτύχει να παράγουν οποιαδήποτε σοβαρή ατζέντα για το πώς θα χειριστούν τις οικονομικές και εμπορικές επιπτώσεις από μία έξοδο. Η ρητορική τους αφορά τη συνέχιση της πρόσβασης στην αγορά της ΕΕ και στο να κάνει καλύτερες ταχύτερες συμφωνίες εμπορίου με τον υπόλοιπο κόσμο. Αλλά υπάρχουν πάρα πολλά σχόλια και μελέτες που δείχνουν ότι αυτό δεν είναι εφικτό σε κάθε περίπτωση. Τα μόνα ερωτήματα που βρίσκονται υπό σοβαρή συζήτηση είναι ο βαθμός στον οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο θα χάσει πρόσβαση στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών της ΕΕ, και πόσο θα χρειαστεί στο Ηνωμένο Βασίλειο να αποκαταστήσει διμερώς τις ισχύουσες προνομιακές εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με περίπου 100 χώρες και για την ίδια να αναπαράγει τις συμφωνίες που αυτή την στιγμή είναι υπό διαπραγμάτευση πο την ΕΕ (με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, την Ινδία, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία) μόλις ολοκληρωθούν. Ο πρόεδρος Obama πήγ στο Λονδίνο για να δώσει την απάντησή του ("θα είστε στο πίσω μέρος της ουράς”), ουσιαστικά μιλώντας για τους άλλους επισης.

6. Υπήρξε μια εντυπωσιακή πληθώρα σοβαρών μελετών για τις μακροοικονομικές συνέπειες της αποχώρησης βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα (το υπουργείου Οικονοικών, η κεντρική τράπεζα της Αγγλίας, το London School of Economics, ο ΟΟΣΑ, το ΔΝΤ) οι οποίες όλες κάνουν λόγο για σημαντική ζημιά στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου. Η πλευρά υπέρ της εξόδου αναλώνεται σε κενά επιχειρήματα, όπως "οι οικονομολόγοι πάντα κάνουν λανθασμένες προβλέψεις” ή ότι "αυτά είναι αποτελέσματα που υποκινούνται πολιτικά”. ωστόσο, καθώς κινούμαστε από τη σφαίρα των μελετών στον πραγματικό κόσμο, οι προοπτικές της άμεσης και χειροπιαστής ζημιάς έρχονται στο επίκεντρο, με τον παράγοντα της αβεβαιότητας να πλήττει την ισοτιμία, να στερεύει τις ξένες επενδύσεις, και ως εκ τούτου να μειώνει την χρηματοδότηση του μεγάλου ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και να πιέζει τη συναλλαγματική ισοτιμία χαμηλότερα. Οι προοπτικές της ύφεσης, ο πληθωρισμός και η μείωση του βιοτικού επιπέδου είναι ως εκ τούτου ρεαλιστικά, ξεκινώντας από τις 24 Ιουνίου 2016 με αυτό που ο υπουργός Οικονομικών αποκαλεί "DIY” ύφεση. Μακροπρόθεσμα, φαίνεται ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να πετάξει και τα τρία "διαμάντια του στέμματος” της οικονομίας της, δηλαδή το City, τον κλάδο των υπηρεσιών και πιο γενικά, και την προνομιακή της θέση για άμεσες ξένες επενδύσεις που στοχεύουν την αγορά της ΕΕ.

7. Σε ό,τι αφορά τις πτυχές της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας, υπήρξε μια πρωτοφανής ομοφωνία των δηλώσεων από τους Ευρωπαίους και τους παγκόσμιους ηγέτες που αποδοκίμαζαν την προοπτική αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου. Όλοι οι καλοί και παλιοί φίλοι του Ηνωμένου Βασιλείου δηλώνουν "μην” για το δικό σας καλό, και επίσης διότι η ΕΕ, παρόλα τα λάθη της, είναι ακόμη ένα μεγάλο παράδειγμα μιας προηγμένης διεθνούς τάξης, που συνδυάζει ειρήνη, ευημερία και δημοκρατία όπως καμία άλλη περιοχή στον κόσμο. Κέρδισε το Νόμπελ ειρήνης για αυτό το επίτευγμα το 2012.

8. Πάνω από όλα, το Brexit απειλεί την αποσύνθεση του ίδιου του Ηνωμένου Βασιλείου, με την προοπτική ενός δεύτερου δημοψηφίσματος για την σκοτσέζικη ανεξαρτησία, και την πιθανή αποσταθεροποίηση της εύθραυστης ειρήνης στη Βόρεια Ιρλανδία. Τι έχουν να πουν για αυτά οι Άγγλοι υπέρμαχοι του Brexit; Τίποτα, φαίνεται, καθώς βάζουν το κεφάλι τους πιο βαθιά στην άμμο. Δεν θέλουν να ξέρουν.

9. Γιατί τότε, και στο πλαίσιο μιας συντριπτικής μάζας σοβαρών οικονομικών και πολιτικών επιχειρημάτων, περίπου το ήμισυ του βρετανικού πληθυσμού φαίνεται να υποστηρίζει το Brexit; Αρκετοί παράγοντες μπορούν να αναφερθούν: μια αποφασιστική πολιτική και πολιτιστική προτίμηση από την αρχή της δεκαετίας του 1950 για ελεύθερο εμπόριο έναντι μεγαλύτερης πολιτικής ενοποίησης. Η καθυστερημένη ένταξη, η οποία κατέληξε σε αρχικά χαρακτηριστικά που ήταν μη ευνοϊκά για το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική. Μια μακροχρόνια μεροληψία του Τύπου κατά της ΕΕ. Οι αποτυχίες (όπως τις αντιλαμβάνονται) του ευρώ και της συνθήκης Σένγκεν (ακόμη κι αν το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ήταν ποτέ μέλος οποιουδήποτε από όλα αυτά). ΜΙα αντικειμενική αύξηση στη νομοθεσία της ΕΕ (αλλά μεγάλο μέρος αυτής αφορά την ενιαία αγορά, την οποία θέλει το Ηνωμένο Βασίλειο). ΤΟ θέμα της μετανάστευσης. Και η άνοδος του εθνικιστικού λαϊκισμού (όπως στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και των ΗΠΑ), σε συνδυασμό τώρα την τελευταία στιγμή με τον κραυγαλέο πολιτικό καιροσκοπισμό του υπέρ-λαϊκιστή, Boris Johnson.

10. Τι θέλει η επόμενη γενιά; Είναι συντριπτικά σαφές. Περίπου το 74% των ηλικιών 18-24 θέλει την παραμονή, ενώ το 25% θέλει την έξοδο (δημοσκόπηση ORB, για τον The Independent, τον Απρίλιο). Οι μεσήλικες γονείς είναι κάπου στη μέση και η γενιά των παππούδων θέλει την έξοδο. Πώς να ερμηνευθεί αυτή η τεράστια και ανησυχητική διαίρεση της κοινωνίας με βάση την ηλικία; Φαίνεται ότι οι νέοι Βρετανοί στην πραγματικότητα εκτιμούν την ΕΕ για την πλήρη ελευθερία που τους παρέχει στο να ταξιδεύουν, να σπουδάζουν, να εργάζονται, να αναζητούν καριέρα αι οικογένεια σε όλη την ήπειρο, και να κοινωνικοποιούνται με άλλες ευρωπαϊκές κουλτούρες. Έχουν μεγαλώσει με το να θεωρούν αυτές τις ελευθερίες δεδομένο. Οι παππούδες πρέπει να παρακινηθούν από αυτά τα ευρήματα και να το σκεφτούν περισσότερο το τι ακολουθεί για τα εγγόνια τους και την μελλοντική γενιά και να σεβαστούν τις προτιμήσεις τους στον σχεδιασμό της τελευταίας διαθήκης τους.

Πηγή: capital.gr /ceps.eu