Όποιος έχει αμφιβολία για την αποδοτικότητα των αγορών ας κοιτάξει το πόσο γρήγορα μπορούν να μετατρέψουν μια σύνθετη γεωπολιτική διαμάχη σε απλή είδηση. Η υποχθόνια εισβολή της Ρωσίας στην ουκρανική χερσόνησο της Κριμαίας είναι ιδανικό παράδειγμα.
Ο ρωσικός δείκτης Micex υπέστη τη μεγαλύτερη ημερήσια πτώση του από την κρίση του 2008. Μετά, σχεδόν αυτόματα, οι αγορές αποφάνθηκαν ότι η κατασταση έχει σταθεροποιηθεί, οι οικονομικές επιπτώσεις θα είναι μετρημένες και δεν είναι ώρα για παγκόσμιο ξεπούλημα.
Οι μετοχές ανέκτησαν το χαμένο έδαφος. Στις ΗΠΑ ο S&P 500 χτύπησε νέο ιστορικό ρεκόρ. Η επικρατούσα άποψη για το πώς θα εξελιχτεί το 2014 -με σταδιακή οικονομική ανάκαμψη, διακοπτόμενη από ξεσπάσματα μεταβλητότητας στις αναδυόμενες αγορές- παρέμεινε σταθερή. Για πόσο, όμως;
Η σχετική ηρεμία που επικρατεί από την Τρίτη καταδεικνύει ότι οι επενδυτές υπολογίζουν πως η ισορροπία των οικονομικών συμφερόντων μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης δεν θα αφήσει να εξελιχθεί η κρίση σε συστημική απειλή για την παγκόσμια οικονομία, ακόμη κι αν αποδειχθεί παρατεταμένη έκδοση του Ψυχρού Πολέμου στον 21ο αιώνα.
«Κανέναν δεν συμφέρουν οι κυρώσεις»
Οι ρωσικές κινήσεις ξύπνησαν τις ΗΠΑ και την Ευρώπη ώστε να τονώσουν ταχύτατα την οικονομία της Ουκρανίας για να αποτρέψουν την κατάρρευση. Με τη ρωσική οικονομία αποδυναμωμένη, παράλληλα, η Μόσχα δεν θέλει να διακινδυνεύσει στο παγκόσμιο εμπόριο και τους χρηματοπιστωτικούς δεσμούς. Κι αυτό, θεωρητικά, δίνει πλεονέκτημα στη Δύση.
Αντιστρόφως ανάλογα, από την άποψη της Δύσης, οι εξαγωγές προς τη Ρωσία δεν έχουν τόσο τεράστια σημασία και η εικόνα της χώρας ως επενδυτικού προορισμού ήδη δεν είναι η καλύτερη. Όμως η ρωσική παροχή ενέργειας είναι ζωτικής σημασίας για την ηπειρωτική Ευρώπη.
«Το νόημα είναι ότι, άσχετα από τις εκατέρωθεν φραστικές βολές, στην πραγματικότητα δεν συμφέρει κανέναν η επιβολή κυρώσεων», συνοψίζει ο Neil MacKinnon της VTB Capital.
Είναι αλήθεια ότι παραμένουν φρέσκες οι μνήμες από τη δραματική στάση πληρωμών της Ρωσίας το 1998, που έγινε στο πλαίσιο ενός ευρύτερου πανικού στις αναδυόμενες αγορές. Επηρεάστηκαν περίπου 50 δισ. δολ. σε εγχώρια ομόλογα και σαν προάγγελος της κρίσης διεθνώς που ακολούθησε μία 10ετία αργότερα η κρίση προκάλεσε την παρ' ολίγον κατάρρευση του hedge fund Long Term Capital Management. Μια πιο μακροπρόθεσμη προοπτική, όμως, συντάσσεται με το επιχείρημα ότι η «ισορροπία των οικονομικών συμφερόντων» θα περιορίσει τις επιπτώσεις από την αντιπαράθεση δυνάμεων στην Κριμαία.
Αφότου αποκήρυξε τα τσαρικά ομόλογα το 1917, η Σοβιετική Ένωση «πήγαινε πολύ καλά στην εξυπηρέτηση του χρέους της» θυμίζει ο Moritz Kraemer του οίκου αξιολογήσεων Standard & Poor's. Προσθέτει όμως ότι «η σημερινή κατάσταση δεν είναι ακριβώς έτσι στη Ρωσία» και η S&P «παρακολουθεί τις εξελίξεις». Πάντως, αν ο Πρόεδρος της Ρωσίας Vladimir Putin αναπολεί την εποχή που η Μόσχα είχε μεγαλύτερη διεθνή επιρροή, η ιστορία του 20ού αιώνα δείχνει ότι οι πρόσφατες ανησυχίες στη Ρωσία για τα συμφέροντά της είναι μάλλον υπερβολικές.
Ο Ulrich Leuchtmann, αναλυτής της Commerzbank, τονίζει ότι το χρεοστάσιο του 1998 εκδηλώθηκε σε μια πολύ ιδιαίτερη στιγμή στη μεταψυχροπολεμική εποχή της Ρωσίας και δεν ταιριάζει για σύγκριση με τη σημερινή κατάσταση «όπου η εξωτερική πολιτική της Ρωσίας επιστρέφει σε μια αν-ιδεολογική εκδοχή του δόγματος Μπρέζνιεφ».
Πού είναι ευάλωτες οι μετοχές
Το πρόβλημα με αυτές τις θεωρίες για την ισορροπία των συμφερόντων είναι ότι θεωρούν δεδομένο πως οι πολιτικοί σκέφτονται όπως οι αγορές. Οι αγορές τείνουν να κοιτάζουν τα γεγονότα «μέσα από τους φακούς του εύλογου ίδιου συμφέροντος», τονίζει η Tina Fordham της Citigroup. Κι αυτό δημιουργεί δυσάρεστες εκπλήξεις όταν αποδεικνύεται ότι οι πολιτικοί έχουν κι άλλα κίνητρα. «Η Ουκρανία είναι ένα παράδειγμα για το πώς μια χώρα με συγκεκριμένο επίπεδο ρίσκου έγινε μέσα σε μία νύχτα γεωπολιτικός κίνδυνος», τονίζει.
Ένας άμεσος κίνδυνος είναι αν ξεσπάσει νέο σοκ που θα δώσει την αφορμή για διόρθωση στις παγκόσμιες αγορές, διόρθωση που ήδη έχει καθυστερήσει σύμφωνα με ορισμένους επενδυτικούς αναλυτές. Τα διεθνή χρηματιστήρια είναι προφανώς ευάλωτα, διότι οι βελτιώσεις στα οικονομικά δεδομένα των ανεπτυγμένων αγορών δεν συνάδουν με τον ρυθμό της ανόδου των μετοχών.
Μια πιο μακροπρόθεσμη ανησυχία είναι ότι τα γεγονότα στην Ουκρανία έχουν διαβρωτική επίδραση στην επενδυτική συμπεριφορά. Φέτος είδαμε την κρίση στην Αργεντινή να μετατρέπεται σε φόβους για όλες τις αναδυόμενες αγορές, μαζί με Νότιο Αφρική, Τουρκία, Βραζιλία, Ινδονησία. Για κάθε μία υπάρχουν ιδιαίτεροι λόγοι ανησυχίας, αλλά οι επιπτώσεις των φόβων είναι σωρευτικές.
Τον κίνδυνο μεταβλητότητας επιτείνουν τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια και οι «ποσοτικές χαλαρώσεις» με παροχή ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες, που έχουν συρρικνώσει τις προμήθειες κινδύνου που απαιτούν οι επενδυτές από τα ενεργητικά των αναδυόμενων χρηματιστηρίων. Σε κάποιο σημείο η Ουκρανία -ή κάποιο άλλο αναπάντεχο γεωπολιτικό σοκ- μπορεί να προκαλέσει παγκόσμια διόρθωση, που θα επιφέρει μεγάλες ζημίες στα επενδυτικά χαρτοφυλάκια.
Για την ώρα όμως, είναι πιο απλό για τις αγορές να αγνοούν αυτές τις πιθανότητες.
