του Martin Wolf
Έχουμε πλέον μπει στην Τρίτη Εποχή στην ιστορία της μεταπολεμικής παγκόσμιας οικονομικής τάξης. Η πρώτη διήρκεσε από τα τέλη της δεκαετία του 1940 έως τη δεκαετία του 1970 και χαρακτηρίστηκε από την «απελευθέρωση», κυρίως μεταξύ των χωρών υψηλού εισοδήματος που είχαν συμμαχήσει στενά με τις ΗΠΑ στο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου.
Από τη δεκαετία του 1980 και ιδιαίτερα μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, περισσότερες ριζοσπαστικές μορφές οικονομικού φιλελευθερισμού, γνωστές ως «νεοφιλελευθερισμός», εξαπλώθηκαν στον κόσμο. Η δημιουργία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου του 1995 και η ένταξη της Κίνας το 2001 ήταν το ζενίθ της δεύτερης εποχής.
Τώρα κινούμαστε σε μια νέα εποχή παγκόσμιας αταξίας, που χαρακτηρίζεται από εγχώρια λάθη και παγκόσμιες προστριβές. Εσωτερικά, υπήρξε μια αποτυχία, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, να υιοθετηθούν πολιτικές που προστατεύουν τις προσαρμογές στην οικονομική αλλαγή και παρέχουν ασφάλεια και ευκαιρίες για αυτούς που επηρεάζονται δυσμενώς. Τα ρητορικά τεχνάσματα του εθνικισμού και της ξενοφοβίας έχουν, αντιθέτως, επικεντρώσει την οργή στους «άδικους ανταγωνιστές», ιδιαίτερα στην Κίνα. Στις ΗΠΑ, η ιδέα του στρατηγικού ανταγωνισμού με την Κίνα έχει επίσης γίνει δικομματική, ενώ η ίδια η Κίνα έχει γίνει πιο καταπιεστική και εσωστρεφής. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αυτοί οι διαχωρισμοί έχουν βαθύνει.
Πώς μπορεί να διατηρηθεί μια φιλελεύθερη εμπορική τάξη σε έναν τέτοιο κόσμο; «Με μεγάλη δυσκολία», είναι η απάντηση. Ωστόσο, παίζονται τόσα πολλά για τόσους πολλούς, που όλοι όσοι έχουν επιρροή πρέπει να προσπαθήσουν.Ευτυχώς, ένας μεγάλος αριθμός λιγότερο ισχυρών χωρών κατανοούν ποιο είναι το διακύβευμα. Θα πρέπει να είναι πρόθυμες να αναλάβουν την πρωτοβουλία, όσο το δυνατόν περισσότερο, ασχέτως του τι θα αποφασίσουν να κάνουν οι μαχόμενες υπερδυνάμεις. Σε αυτό το πλαίσιο, ακόμα και οι περιορισμένες επιτυχίες της συνεδρίασης των υπουργών του ΠΟΕ στη Γενεύη είναι σημαντικές. Τουλάχιστον κάνουν τη «μηχανή» να συνεχίζει να δουλεύει.
Είναι πιο σημαντικό, ωστόσο, να αποσαφηνιστούν και στη συνέχεια να αντιμετωπιστούν οι πιο θεμελιώδεις προκλήσεις για το φιλελεύθερο εμπορικό σύστημα. Ορίστε πέντε από αυτές.
Πρώτον, η βιωσιμότητα. Η διαχείριση των παγκόσμιων κοινών αγαθών έχει γίνει η σημαντικότερη συλλογική πρόκληση της ανθρωπότητας. Οι εμπορικοί κανόνες πρέπει να γίνουν πλήρως συμβατοί με αυτό τον στόχο. Ο ΠΟΕ είναι ένα προφανές φόρουμ για την αντιμετώπιση καταστροφικών επιδοτήσεων, κυρίως για την αλιεία. Ευρύτερα, πρέπει να είναι συμβατοί με πεφωτισμένες πολιτικές, όπως η τιμολόγηση των ρύπων. Οι ευρύτερες προσαρμογές τιμών, που χρειάζονται για να αποτραπούν οι μεταφορές παραγωγής σε τόπους όπου δεν υπάρχει η κατάλληλη τιμολόγηση, αποτελούν ταυτόχρονα και κίνητρο και ποινή. Θα πρέπει να συνδυάζονται με μεγάλης κλίμακας βοήθεια προς τις αναπτυσσόμενες χώρες για την κλιματική μετάβαση.
Δεύτερον, η ασφάλεια. Εδώ θα πρέπει να υπάρξει διαχωρισμός μεταξύ των οικονομικών και τον πιο στρατηγικών θεμάτων και των ζητημάτων που μπορούν να χειριστούν οι επιχειρήσεις με αυτά που πρέπει να απασχολούν τις κυβερνήσεις. Οι αλυσίδες προμήθειας, για παράδειγμα, έχουν δείξει μια έλλειψη ευρωστίας και ανθεκτικότητας. Οι επιχειρήσεις πρέπει να πετύχουν μεγαλύτερη διαφοροποίηση. Αλλά αυτό είναι και κοστοβόρο. Οι κυβερνήσεις μπορεί να βοηθήσουν παρακολουθώντας τις αλυσίδες προμήθειας σε επίπεδο βιομηχανίας. Αλλά δεν μπορούν να διαχειριστούν τέτοια περίπλοκα συστήματα.
Οι κυβερνήσεις έχουν θεμιτό ενδιαφέρον για το αν οι οικονομίες τους εξαρτώνται υπερβολικά από τις εισαγωγές από δυνητικούς εχθρούς, όπως συμβαίνει με την Ευρώπη και το ρωσικό αέριο. Ομοίως, πρέπει να ανησυχούν με την τεχνολογική εξέλιξη, ιδιαίτερα σε τομείς που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι να καταρτιστεί μια αρνητική λίστα προϊόντων και δραστηριοτήτων που θεωρούνται πως ενδιαφέρουν την ασφάλεια, εξαιρώντας τα από τους πρότυπους κανόνες του εμπορίου ή των επενδύσεων, αλλά κρατώντας τους κανόνες αυτούς για τα υπόλοιπα.
Τρίτον, τα μπλοκ. Η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Janet Yellen έχει συστήσει το "friendshoring" ως μερική απάντηση στις ανησυχίες για την ασφάλεια. Άλλοι προτείνουν τα περιφερειακά μπλοκ. Κανένα από τα δύο δεν έχει νόημα. Το πρώτο υποθέτει ότι οι «φίλοι» είναι για πάντα και θα απέκλειε τις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των στρατηγικά ζωτικής σημασίας: είναι το Βιετνάμ φίλος, εχθρός ή τίποτα από τα δύο;Θα δημιουργούσε επίσης αβεβαιότητα και θα επέβαλε βαρύ κόστος. Ομοίως, η περιφερειοποίηση του παγκόσμιου εμπορίου θα ήταν δαπανηρή. Πάνω απ' όλα, θα άφηνε τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη έξω από την Ασία, την πιο πυκνοκατοικημένη και οικονομικά δυναμική περιοχή του κόσμου, αφήνοντάς την ουσιαστικά στην Κίνα. Αυτή η ιδέα είναι οικονομική και στρατηγική ανοησία.
Τέταρτον, τα πρότυπα. Οι συζητήσεις για τα πρότυπα έχουν γίνει κεντρικό στοιχείο στις εμπορικές διαπραγματεύσεις, επιβάλλοντας πολύ συχνά τα συμφέροντα των χωρών υψηλού εισοδήματος σε άλλες. Ένα αμφιλεγόμενο παράδειγμα είναι η πνευματική ιδιοκτησία, όπου τα συμφέροντα ενός περιορισμένου αριθμού δυτικών εταιρειών είναι καθοριστικά. Ένα άλλο είναι τα πρότυπα εργασίας.
Ωστόσο, υπάρχουν και τομείς όπου τα πρότυπα είναι απαραίτητα. Ειδικότερα, καθώς αναπτύσσεται η ψηφιακή οικονομία, θα χρειαστούν κοινά πρότυπα για τα δεδομένα. Σε περίπτωση απουσίας τους, το παγκόσμιο εμπόριο θα εμποδίζεται ουσιαστικά από ασύμβατες απαιτήσεις. Αυτός, παρεμπιπτόντως, ήταν ο λόγος που η ενιαία αγορά της ΕΕ απαιτούσε την ουσιαστική κανονιστική εναρμόνιση που απεχθάνονταν οι Brexiters.
Τέλος, η εσωτερική πολιτική. Η διατήρηση ενός ανοιχτού συστήματος συναλλαγών θα είναι αδύνατη χωρίς καλύτερους εγχώριους θεσμούς και πολιτικές που στοχεύουν στην εκπαίδευση του κοινού σχετικά με το κόστος προστασίας και στη βοήθεια όλων εκείνων που επηρεάζονται δυσμενώς από τις μεγάλες οικονομικές αλλαγές. Ελλείψει αυτών, ένας κακώς ενημερωμένος εθνικισμός είναι βέβαιο ότι θα κόψει τους δεσμούς του εμπορίου, που έχουν φέρει τέτοια οφέλη στον κόσμο.
Αυτή η νέα εποχή του κόσμου δημιουργεί τεράστιες προκλήσεις. Είναι δυνατό -ίσως ακόμη και πιθανό- να καταρρεύσει το παγκόσμιο σύστημα. Σε έναν τέτοιο κόσμο, δισεκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον και οι κοινές παγκόσμιες προκλήσεις θα παραμείνουν ανεκπλήρωτες.
Το παγκόσμιο εμπόριο είναι ένα μόνο στοιχείο αυτής της εικόνας. Είναι όμως σημαντικό. Η ιδέα του φιλελεύθερου εμπορίου που υπόκειται σε πολυμερείς κανόνες ήταν ευγενής. Δεν πρέπει να αφεθεί να χαθεί. Εάν οι ΗΠΑ δεν μπορούν να βοηθήσουν, θα πρέπει να το κάνουν άλλοι.
Πηγή : euro2day.gr / ft.com
