Ο Μάριο Ντράγκι μπορεί να πρόσφερε την προηγούμενη εβδομάδα διαβεβαιώσεις ότι η ευρωζώνη δεν αντιμετωπίζει τον κίνδυνο μιας χαμένης αποπληθωριστικής δεκαετίας, όπως έγινε στην Ιαπωνία, αλλά, ειλικρινά, οι διαβεβαιώσεις του δεν είναι τρομερά πειστικές. Όπως σημείωσαν από το 2002 οι αναλυτές της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ: «Η αποπληθωριστική βουτιά της Ιαπωνίας ήταν εν πολλοίς μη αναμενόμενη τόσο για τους αξιωματούχους της χώρας όσο και για τους παρατηρητές… Αυτός ήταν παράγοντας-κλειδί για την αποτυχία των αρχών να παράσχουν επαρκή κίνητρα ώστε να διατηρηθεί η ανάπτυξη και ο πληθωρισμός».
Τους τελευταίους 12 μήνες ο πληθωρισμός σχεδόν σε όλο τον κόσμο υποχωρεί κάθετα, σε επίπεδα που ουδείς ανέμενε στα τέλη του 2012. Εάν το πρόβλημα της Ιαπωνίας εν μέρει προέκυψε επειδή οι αρχές δεν κατάφεραν να διαπιστώσουν τα πρώτα σημάδια του αποπληθωρισμού, τότε μήπως και οι αξιωματούχοι στη Δύση υπνοβατούν προς την ίδια ακριβώς κατεύθυνση; Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ευρωζώνη ο πληθωρισμός είναι σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα του στόχου. Κι αυτό θα έπρεπε αν μη τι άλλο να δίνει τροφή για σκέψη στους κεντρικούς τραπεζίτες.
Ο υπερβολικά χαμηλός πληθωρισμός -ή πράγματι ο αποπληθωρισμός- δεν συνιστά πάντα πρόβλημα. Οι τιμές θα μπορούσαν να καθοδηγηθούν πτωτικά από ένα θετικό σοκ παραγωγικότητας, ωθώντας σε υψηλότερα επίπεδα τα πραγματικά εισοδήματα. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση σημαντικής μείωσης στις τιμές ενέργειας (αυτή είναι σίγουρα η περίπτωση στις ΗΠΑ, όπου ο πληθωρισμός υποχώρησε χάρη στην ενεργειακή επανάσταση του σχιστόλιθου).
Όπως πιστεύουν πολλοί παρατηρητές πλέον, ο χαμηλός πληθωρισμός μπορεί απλώς να αντικατοπτρίζει παλαιότερες οικονομικές αδυναμίες. Σε αυτήν τη βάση, οι πρόσφατες ενδείξεις οικονομικής ανάκαμψης δείχνουν ότι ο πληθωρισμός θα ενισχυθεί μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.
Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει πάντα. Με επιτόκια σχεδόν σε μηδενικά επίπεδα, ενδεχόμενη νέα υποχώρηση του πληθωρισμού θα οδηγήσει σε αύξηση των πραγματικών επιτοκίων, θα καταστήσει το χρέος πιο επώδυνο, ενώ θα δημιουργηθεί κίνδυνος αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Δεδομένου ότι το χρηματοοικονομικό σύστημα είναι ευάλωτο -όπως άλλωστε και η ευρωζώνη- το πιθανότερο είναι ότι θα καταλήξει σε ακόμη δυσμενέστερη κατάσταση. Σε αυτήν την περίπτωση, αυτές οι πρώτες ενδείξεις οικονομικής ανάκαμψης μπορεί να αποδειχθούν ψευδαίσθηση.
Αντί λοιπόν η ταχύτερη ανάπτυξη να οδηγήσει σε υψηλότερο πληθωρισμό, ο χαμηλότερος πληθωρισμός θα οδηγήσει τελικά σε βραδύτερη ανάπτυξη. Εν τω μεταξύ, το πιστωτικό σύστημα πεθαίνει αργά από ασφυξία.
Αυτό ακριβώς έγινε στην Ιαπωνία στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Οι ενδείξεις οικονομικής ανάπτυξης το 1995 και το 1996 οδήγησαν στην εκτίμηση ότι η Ιαπωνία όδευε προς βιώσιμη ανάκαμψη που, τελικά, θα οδηγούσε σε υψηλότερο πληθωρισμό. Δεν έγινε, όμως, έτσι. Αντιθέτως, η αιφνιδιαστική υποχώρηση του πληθωρισμού -παρά την ανάκαμψη των δραστηριοτήτων- οδήγησε σε σκληρωτικό χρηματοοικονομικό σύστημα, σε παθητικά αδύναμη πιστωτική επέκταση και, τελικά, στην πρώτη από τις δύο χαμένες δεκαετίες της Ιαπωνίας. Ο κανονικός κύκλος αντιστράφηκε.
Η μεγάλη υποχώρηση του πληθωρισμού τον προηγούμενο χρόνο και σε άλλα μέρη του πλανήτη θα μπορούσε να είναι καθυστερημένη αντίδραση σε πρότερες οικονομικές αδυναμίες. Εάν, όμως, αυτό είναι τόσο εμφανές τώρα, γιατί δεν προέβλεψε κανείς αυτήν την υποχώρηση πριν από έναν χρόνο; Μήπως γιατί παγκοσμίως υπάρχει ακόμη σημαντική αποπληθωριστική τάση, ακόμη κι αν η απομόχλευση είχε μετακινηθεί από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία προς τον ευρωπαϊκό νότο και -πιο πρόσφατα- σε ποιο ευάλωτα μέρη των αναπτυσσόμενων χωρών; Επίσης, μήπως η ποσοτική χαλάρωση σε μία χώρα οδηγεί μόνο σε χαμηλότερη συναλλαγματική ισοτιμία, εξάγοντας τελικά τα αποπληθωριστικά προβλήματα σε άλλες γωνιές του πλανήτη;
Κανένας από αυτούς τους κινδύνους δεν περιλαμβάνεται στις τρέχουσες προβλέψεις πληθωρισμού. Με τις κεντρικές τράπεζες να μην είναι διατεθειμένες να παραδεχθούν ότι μπορεί να μην πετύχουν τους στόχους πληθωρισμού (δεν είναι δουλειά τους να προβλέπουν λάθη πολιτικής) και με την κοινότητα των αναλυτών σε γενικές γραμμές χαρούμενη με την αυτάρεσκη πεποίθηση ότι με κάποιον τρόπο ο πληθωρισμός αυτομάτως θα ενισχυθεί προς τον στόχο κατά τους επόμενους μήνες, ουδείς προβλέπει έκβαση σαν εκείνη της Ιαπωνίας. Αυτό όμως, είναι ακριβώς το σημείο στο οποίο είχαν φτάσει οι Ιάπωνες στα μέσα της δεκαετίας του 1990.
Όσο ενθαρρυντικές κι αν είναι οι πρόσφατες οικονομικές ειδήσεις, ο επίμονα χαμηλός πληθωρισμός μπορεί να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού. Κανείς δεν το περιμένει, αλλά, όπως ανακάλυψαν και οι Ιάπωνες, αυτός τελικά είναι ο λόγος για τον οποίο ο χαμηλός πληθωρισμός μπορεί να καταστεί μεγάλο πρόβλημα.
*Επικεφαλής ανάλυσης της HSBC.
